چارت 1-1: روند فروش کتگوری محصول در بلندمدت
این چارت روند فروش ماهانه (Monthly Volume Sales) و همزمان فروش سالانه متحرک (Moving Annual Total یا MAT) یک کتگوری محصول را در بازه‌ی بلندمدت (مثلا ۳۶ ماه) نشان می‌دهد.
کاربرد اصلی این نوع نمودار:
- بررسی نوسانات کوتاه‌مدت فروش ماهانه
- مشاهده‌ی روند بلندمدت فروش سالانه
ترکیب دو دیدگاه «جزئی و دقیق» (ماهانه) با «کلان و پایدار» (سالانه متحرک)
این نوع چارت معمولاً توسط تیم‌های مارکتینگ، بیزینس آنالیتیکس و فروش برای تحلیل سلامت یک کتگوری یا برند استفاده می‌شود.
اجزای چارت
- محور افقی (X-axis): ماه‌ها (M1 تا M36)
- محور عمودی سمت چپ (Y-left): فروش ماهانه (واحد: هزار یا میلیون بسته/ریال/یونیت)
- محور عمودی سمت راست (Y-right): فروش سالانه متحرک (MAT)
- خط آبی (Monthly Volume Sales): فروش واقعی هر ماه
- خط قرمز (Moving Annual Total): مجموع فروش ۱۲ ماهه اخیر در نقاط کلیدی (ماه ۱۲، ۲۴ و ۳۶)
روش تحلیل
1- ابتدا خط آبی (ماهانه) را ببینید:
- نوسانات فصلی یا شوک‌های مقطعی (مثل پروموشن یا افت تقاضا) از اینجا مشخص می‌شوند.
- افت یا رشد سریع در یک یا چند ماه، می‌تواند نشانه‌ی کمپین یا مشکل عرضه باشد.
2- سپس خط قرمز (سالانه متحرک) را بررسی کنید:
- اگر این خط صعودی است ⇒ بازار یا کتگوری در حال رشد پایدار است.
- اگر این خط نزولی شود ⇒ علیرغم نوسانات مثبت مقطعی، بازار در مسیر کاهش است.
- صاف بودن یا تثبیت MAT نشان می‌دهد بازار وارد فاز اشباع شده.
3- تحلیل ترکیبی:
- باید دید تغییرات کوتاه‌مدت (ماهانه) در نهایت چه اثری روی روند سالانه گذاشته است.
- معمولاً تمرکز اصلی مدیران بر روی MAT است، چون تصویر واقعی‌تر و پایدارتر از بازار می‌دهد.
تحلیل مثال بالا
1- فروش ماهانه (خط آبی):
در ماه‌های اول حول‌وحوش 50 واحد بوده، سپس با نوساناتی رشد کرده و در ماه‌های پایانی به سطح 70–80 واحد تثبیت شده. چند جهش (مثلاً ماه 18 و ماه 30) نشان‌دهنده‌ی کمپین یا پیک فروش است.
2- فروش سالانه متحرک (خط قرمز):
در ماه 12 ⇒ حدود 670 واحد
در ماه 24 ⇒ حدود 770 واحد
در ماه 36 ⇒ حدود 950 واحد
(این یعنی طی ۳ سال، کل فروش سالانه حدود ۴۰٪ رشد داشته است.)
جمع‌بندی:
روند کلی کتگوری صعودی است. بازار در حال رشد بوده، هرچند نوسانات ماهانه نشان می‌دهد فروش کوتاه‌مدت پایدار نبوده. به احتمال زیاد بازاری با پتانسیل رشد بلندمدت است که نیازمند مدیریت عرضه و تقاضا برای کاهش نوسان‌های مقطعی می‌باشد.