چارت 1-6: الگوی نسبی فصلی آف‌تیک کتگوری محصول
En: Chart 6. Relative Seasonality of Category Off-take
این نمودار، الگوی نسبی فصلی آف‌تیک (Offtake) را در طول یک سال نمایش می‌دهد.
هدف از آن، شناسایی ماه‌های قوی و ضعیف فروش در کتگوری محصول است؛ به‌ویژه در مقایسه با میانگین نظری توزیع سالانه (که برابر با 8.33٪ در هر ماه است).
این الگو به تیم‌ها کمک می‌کند تا نوسانات فروش فصلی را از روند کلی جدا کرده و رفتار واقعی بازار را تحلیل کنند.
کاربرد و مخاطبان این نوع نمودار:
این نمودار می‌تواند توسط واحدهای زیر مورد استفاده قرار گیرد:
مدیران مارکتینگ و برند: برای طراحی کمپین‌های تبلیغاتی و پروموشن‌های هدفمند در ماه‌های کم‌فروش یا اوج فروش.
تیم ترید مارکتینگ: برای تنظیم برنامه‌های ویترینینگ، پروموترها و بودجه‌ریزی فصلی بر اساس رفتار واقعی بازار.
تیم فروش و پخش: برای برنامه‌ریزی تأمین، تولید و لجستیک متناسب با الگوهای فصلی.
مدیر محصول: برای بررسی پایداری تقاضا در طول سال و ارزیابی تأثیر عوامل بیرونی مانند فصل گرما یا ایام خاص.
اجزای چارت
محور افقی (X): ماه‌های سال (فروردین تا اسفند).
محور عمودی (Y): درصد انحراف از میانگین نظری ماهانه (8.33٪).
خطوط سالانه: نمایش‌دهنده الگوی فصلی هر سال به‌صورت جداگانه.
میانگین سه‌ساله: نمایانگر روند کلی و پایدارتر رفتار فروش در طول سال.
خط صفر درصد: مبنای میانگین نظری، که انحراف مثبت یا منفی نسبت به آن سنجیده می‌شود.
روش تحلیل
مبنای نظری سهم هر ماه از سال، 8.33٪ در نظر گرفته می‌شود (یعنی ۱۰۰٪ تقسیم بر ۱۲ ماه).
داده واقعی هر ماه با این میانگین مقایسه شده و درصد انحراف محاسبه می‌شود:
(سهم واقعی ماه÷8.33−1)×100
انحراف مثبت به معنی عملکرد بالاتر از حد انتظار، و انحراف منفی نشان‌دهنده افت نسبی در آن ماه است. با مقایسه روند چند سال متوالی، پایداری یا تغییر در رفتار فصلی بازار مشخص می‌شود.
تحلیل مثال بالا
در این مثال، مشاهده می‌شود که:
ماه‌های تیر تا شهریور معمولاً بالاتر از میانگین نظری هستند، که نشان‌دهنده اوج مصرف فصلی است (احتمالاً به‌دلیل افزایش دما یا فصل سفر).
ماه‌های فروردین و اردیبهشت پایین‌تر از میانگین‌اند، که با افت طبیعی پس از تعطیلات نوروز هم‌خوانی دارد.
از مهر تا دی روندی نزولی و نزدیک به میانگین دیده می‌شود که نشانه‌ای از پایداری نسبی بازار در نیمه دوم سال است.
الگوی سه‌ساله نشان می‌دهد که این روند در همه سال‌ها تقریباً ثابت مانده و فصل‌پذیری کتگوری از نوع «تابستانی» است.